Ultrasonografi tıbbi bir görüntüleme yöntemidir ve vücut yapıları hakkında bilgi verir. Çok sayıda organ sistemi için kullanılabilen ultrasonografi, gebelik takibinde çok değerli bir yer tutar çünkü anne karnındaki bebeğin yapısı, sağlık durumu, etrafını saran amniyon sıvısı, zarlar ve plasenta hakkında çok değerli bilgiler verir. Aynı şekilde gebelik dışında da kadın üreme organlarının sağlık durumunun değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanırız.
Teknik olarak, karnınıza jel sürüldükten sonra, prob çeşitli açılar verilerek karnınızda gezdirilir ve bebeğin görüntüleri alınmaya çalışılır. Cihaz, probdan, yüksek frekansda ses dalgaları gönderir. Bu ses dalgaları dokulara çarpınca geri yansır ve bu yansıma her dokudan farklı olur. Cihaz, bir bilgisayar vasıtasıyla, bu farklı doku yansımalarını işler ve görüntü olarak ekrana verir. Karnınıza sürülen jelin amacı, ses dalgalarının havada yayılmadan direk olarak dokuya iletilmesini sağlamaktır.
Genelde gebelik ultrasonu karından yapılırken, erken hafatalarda ya da bazen sonraki haftalarda da gerek duyulursa, vajinal yoldan yapılabilir. Vajinal yoldan yapılan ultrasonun bilinen ya da kanıtlanmış hiçbir zararı yoktur. Daha net bilgi ve görüntü verir. Bilinenin aksine değil düşüğe sebep olmak, vajinal kanaması olan gebelerde, daha net bilgi alıp, daha erken tanı koyabilmek için tercih ederiz. Vajinadan uygulanan prob, sadece rahim ağzına ulaşır ve bunun da cinsel ilişkiden bir farkı yoktur sadece rahatsız hissetmenize neden olabilir.
Rutin gebelik ultrasonları kurumun şartlarına göre, 5-20 dk arasında değişebilir. Daha ileri incelemeler olan detaylı ultrason, ense kalınlığı ölçümü gibi değerlendirmeler daha uzun zaman alabilir.
Bazı ultrason değerlendirmeleriniz için (ense kalınlığı ve detaylı ultrason gibi) doktorunuz sizi bir perinatolog (yüksek riskli gebelik uzmanı) ya da bir radyoloğa yönlendirebileceği gibi tercihine göre tüm değerlendirmeleri kendi de yapabilir. Bu konuyu sizi takip eden doktor belirleyecektir. Yine aynı şekilde tüm gebelik boyunca, şüphelendiği bir durum olduğunda sizi bir perinatoloğa yönlendirebilir. Yine özellikle kromozomal bozukluklar konusunda bir şüphesi olduğunda, genetik uzmanına veya bir anormallik saptadığı durumda, ilgili uzmana yönlendirebilir. (Mesela, bebekte beyinde su toplanması saptanması durumunda, doğunca yaşayabileceği problemler veya olası ameliyatlar hakkında bilgi almanız için beyin cerrahisine yönlendirilebilirsiniz.)
İlk gebelik ultrasonunuz, 6-8 hafta arası yapılır. Bu ultrasonun amacı;
*Bebeğin kalp atışının olduğunu görmek
*Tek veya çoğul gebelik olduğunu görmek
*Rahim içi mi dış gebelik mi olduğunu değerlendirmek ve
*Gebelik haftasını tam olarak hesaplayabilmektir.
Genel olarak ilk gebelik ultrasonunu takip eden ultrason incelemelerinde;
*Bebeğin kalp atışı
*Bebeğin büyümesi (gebelik haftasına göre ağırlığı)
*Plasentanın rahimdeki yerleşimi
*Amniyon sıvısının miktarı
*Bebeğin organ sistemleri
*Bebeğin Cinsiyeti (öğrenmek isteyip istemediğiniz sorulacaktır)
*Pozisyonu, hangi kısmıyla geldiği
*Rahim ağzı uzunluğu
*Gerek duyulursa, sıkıntıda olup olmadığına dair özel incelemeler (Biyofizik profil, göbek kordonu Doppleri vb) değerlendirilir.
Daha sonraki haftalarda yapılması gerekli olan ultrason değerlendirmeleri ise temelde;
*11-14 hafta arası, Down sendromu tarama testi
*18-23 hafta arası detaylı ultrason taraması
*32. hafta sonrası, bebeğin gelişimi, suyunu, pozisyonunu, anne karnında iyilik halinde olup olmadığını anlamak için yapılan ultrason incelemeleri sayılabilir.
Cinsiyet tayini için 15-16. hafta ve doktorunuzun uygun gördüğü ya da şikayetiniz olduğu herhangi bir zamanda ultrason tekrarlanabilir.
Bazı hekimler, ayda bir rutin ultrason yapmayı tercih edebilirken bazı riskli gebeliklerde ise daha sık tekrarlanabilir. Bebeğinizi görmek istemek tabi ki hakkınızdır ama önemli olan yukarıda belirtilen zamanlar dışında, rutin ultrasonun gerekli olmadığı, sizin isteğinize ve sağlık kurumunun imkanlarına göre ultrason yapılma sıklığının ayarlanabileceğini bilmenizdir. Gerekli olan tıbbi inceleme bittikten sonra bebeğin pozisyonu uygunsa, doktorunuz size 4 boyutlu görüntüyü de imkanları ve zamanı dahilinde gösterebilir.
Ultrasonun gebelikte kullanıma girmesi neredeyse 40 yıla ulaşmıştır. Ve bu sürede yapılmış olan büyük ölçekli bilimsel çalışmalarda, ultrasonun zarar verdiğine ya da tekrarlayan ultrasonların bebekte sakatlığa yol açacağı ya ada büyümesine engel olacağı yönünde hiçbir kanıta rastlanmamıştır. Ultrason X ışınları gibi radyasyon içermez. Sadece insan kulağının duyamayacağı frekansta ses dalgası kullanır ve bu da anne karnında gelişmekte olan bebeğe zarar vermez. Önemli olan nokta; her ne kadar bilinen bir zararı olmasa da sadece keyif için çok sık ultrason yapılmasının anlamsız olduğudur. Doktorunuz gereken sıklığı size söyleyecektir.