Üreme çağındaki bir kadında adet döngüsü kontrolü, temel olarak beyinde hipotalamus adı verilen ana salgı bezinin salgıladığı GnRH adlı hormonun düzenlemesiyle sağlanır.
Bu hormon, beynin daha alt bölgesinde, beyin tabanı adı verilen bölgede yer alan hipofiz bezinden FSH ve LH adlı hormonları salgılatır. Bu iki hormon da, yumurtalıklara etki ederek, her ay yumurtlamayı ve gebelik olmazsa adet döngüsünü organize eder. Bu mükemmel organizasyonda asıl orkestra şefiyse, yumurtanın içinde olduğu yumurtalıklardaki folikül adı verilen yapıdır. Diğer iki hormon olan estrojen ve progesteron ise folikülün içindeki yumurtayı çevreleyen özel hücrelerden salınarak kana verilir.
Her adet döngüsünün başlangıcında, yani kanamanın ilk günü, hipofiz bezinden salgılanan FSH ve LH hormonlarının etkisiyle, yumurtalıklarda doğumdan bu yana sessiz bekleyen 6-20 adet yumurta içeren folikül seçilir.
Yumurta hücresini çevreleyen hücrelerde hızlı bir büyüme, çoğalma başlar. Bu hücre katmanıyla yumurtalık dokusu arasında bir zar, kabuk oluşur. Yumurtayı çevreleyen bu hücreler çoğalma esnasında, estrojen salgılama yeteneği kazanarak, kana dişilik hormonu verilmiş olur. Bu folikül büyümesi arttıkça, içi sıvı dolu bir kiste dönüşen bir ünite halini alır ve yumurta etrafında bir tabaka hücreyle bir kenara alınır. Artık yumurtlamaya hazırdır.
Adet döngüsünün ilk haftası tamamlandığında, yani kanama henüz bitmiştir, büyüyen foliküllerden sadece bir tanesi yaşam hakkı kazanır ve diğerleri yok olur. Hangi yumurtanın neden seçildiği hala tam olarak anlaşılamasa da, tek yumurtanın seçilmiş olması insanda her ay bir yumurtlama olmasını sağlar ve fazla yumurtlama %1 görülen çift yumurta ikizleri dışında sınırlandırılmış olur. Yani insan ırkı her gebelikte bir cenin taşıma kapasitesine sahip olduğu için düzenleme daha burada tek yumurta olgunlaştırılmasıyla başlatılmış olur. Bu yarışın ve seçimin galibi sizsiniz. Her birimiz bir mucizeyiz.
Yumurtlamanın olabilmesi için, hipofizden salgılanan LH da 6-10 kat, FSH da 2-3 kat kan düzeyi artışı gerekir. Bu artışı yapan da bu hormonların artırılması için hipofize komut veren folikülde artan hücrelerin estrojen salınımıdır. Bu LH artışı olmazsa yumurtlama gerçekleşmez ve bu artış en yüksek düzeye ulaştıktan 16 saat sonra yumurtlama gerçekleşir. Yumurtanın yumurtlama olmak üzere olgunlaşmasındaki en önemli aşamalardan biri, kromozom sayısını yarıya indirebilmek için özel bölünmenin başlamasıdır ve bu komut da, LH artışıyla yumurtaya verilir. Yani LH artışıyla, hücre bölünmesi kaldığı yerden devam edecek, erkekteki gibi yarım takım kromozoma indirilecektir. Bu yarılanmanın amacı, erkek yumurta hücresiyle birleşme sonrası tekrar tam takım kromozom sayısına ulaşarak, yarısı anne yarısı baba kaynaklı embryoyu oluşturabilmektir. Yarılanma sırasında oluşan iki hücreden biri yumurtlamaya hazırlanırken, diğeri yok edilir. Yumurtlamaya hazır folikül 1- 1.5 cm e ulaşmıştır ve olgun yumurta folikül içinde bir sıvıda yüzmektedir.
Folikülün duvarında bir çatlama oluşur ve yumurtayla içinde bulunduğu sıvı karın boşluğuna bırakılır. Buna yumurtlama diyoruz.
Takiben olgun yumurta, tüpün saçaklı uç kısmı tarafından süpürülerek yakalanır ve tüpe alınır. Bu esnada olgun yumurtanın etrafında, spermin geçmesi gereken kalın bir kabuk ve birkaç hücre tabakası bulunur.
